Perthes Hastalığı

Perthes Hastalığı Nedir?

• Perthes hastalığı, çocukluk çağında görülen ve kalça eklemini etkileyen bir kemik hastalığıdır. Tıbbi adıyla Legg-Calvé-Perthes hastalığı, uyluk kemiğinin (femur) kalça eklemine oturan yuvarlak baş kısmında (femur başı) geçici olarak kan dolaşımının bozulması sonucu oluşur. Bu durum, femur başının beslenemeyip zayıflamasına, hatta zamanla çökmesine neden olur.

• Perthes hastalığı genellikle 4 ila 10 yaş arasındaki çocuklarda daha sıktır. Ayrıca erkek çocuklarda kızlara göre daha sık rastlanır. Hastalık çoğu zaman tek kalçayı etkiler; ancak bazı çocuklarda her iki kalçada da görülme ihtimali vardır.

• Erken teşhis edilmediğinde kalça ekleminde kalıcı şekil bozukluklarına ve ilerleyen yaşlarda kireçlenme (osteoartrit) gibi sorunlara yol açar. Bu nedenle Perthes hastalığını erken evrede fark etmek ve uygun tedavi sürecine başlamak oldukça önemlidir.

Perthes Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Bu hastalığın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, temelinde femur başına giden kan akışının geçici olarak bozulması yer alır. Kan dolaşımındaki bu aksaklık nedeniyle femur başı yeterince beslenemez ve kemik dokusu zamanla zayıflar, hatta çöker.

Bu dolaşım bozukluğuna neyin sebep olduğu net olmamakla birlikte, bazı risk faktörleri hastalığın ortaya çıkma olasılığını arttırır:

• Genetik yatkınlık: Ailede Perthes hastalığı olan bireylerde görülme riski artar.
• Düşük doğum ağırlığı ve geç yürüme: Erken çocuklukta gelişimsel gecikmeler ile ilişkilendirilme potansiyeli vardır.
• Pasif sigara maruziyeti: Evde sigara içilmesi gibi durumların dolaşımı etkileyebileceği düşünülmektedir.
• Koagülasyon (pıhtılaşma) bozuklukları: Kanın damar içinde pıhtılaşmaya eğilimli olması, kemiklere giden damarların tıkanmasına neden olur.
• Travmalar: Kalça bölgesine alınan hafif darbeler bile zayıf damar yapısına sahip çocuklarda dolaşımı etkiler.

Unutulmamalıdır ki Perthes hastalığı bulaşıcı değildir. Ayrıca çoğu zaman tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Genetik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle geliştiği düşünülmektedir.

Perthes Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Perthes hastalığı genellikle yavaş ve sinsi bir şekilde başlayan belirtilerle ortaya çıkar. Erken dönemde fark edilmesi zordur, ancak zamanla belirgin hale gelen bazı işaretler, hastalığın tanınmasına yardımcı olur. Bu belirtiler, femur başındaki kan dolaşımının azalmasına bağlı olarak gelişir ve çocuğun günlük yaşamını etkiler.

En sık görülen Perthes hastalığı belirtileri şunlardır:

• Topallama: En yaygın erken belirtidir. Çocuk yürürken çocukta aksama, bazen ağrı olmadan da topallama olur.
• Kalça ağrısı: Genellikle sinsi şekilde başlar. Ağrı, zamanla uyluk veya dize yayılabilir. Ayrıca çocuğun kalça bölgesini göstermemesi kafa karışıklığına neden olur.
• Uyluk veya diz ağrısı: Kalçadan kaynaklanan ağrının dizde görülme ihtimali vardır ve sıklıkla diz problemi sanılır.
• Hareket kısıtlılığı: Kalça ekleminde içe döndürme ve açma hareketlerinde azalma olur.
• Aktivite sonrası artan şikayetler: Çocuk hareket ettikçe ağrılar artar, dinlenince azalır.

Bu belirtiler genellikle tek taraflıdır, ancak bazı vakalarda her iki kalçayı da etkiler. Belirtiler ortaya çıktığında vakit kaybetmeden bir çocuk ortopedi uzmanına başvurmak önemlidir. Erken tanı, hastalığın seyrini olumlu yönde etkiler ve kalıcı eklem bozukluklarının önüne geçer.

Perthes Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Perthes hastalığının teşhisi, genellikle çocuğun yürüme şekli ve şikayetleri fark edildiğinde başlar. Özellikle topallama, kalça veya diz ağrısı gibi belirtilerle doktora başvuran çocuklarda detaylı bir değerlendirme gerekir. Doğru teşhis için hem fizik muayene hem de görüntüleme yöntemleri birlikte öneme sahiptir.

1. Fizik Muayene

Ortopedi uzmanı, çocuğun yürümesini ve kalça hareketlerini değerlendirir. Kalçada özellikle içe döndürme ve bacak açma hareketlerinde kısıtlılık en önemli bulgulardan biridir. Ayrıca bacak uzunluk farkı ya da kas zayıflığı da görülme ihtimali vardır.

2. Röntgen (Direkt Grafi)

Tanıda ilk tercih edilen görüntüleme yöntemi kalça röntgenidir. Perthes hastalığına özgü olarak femur başında şekil bozulmaları, çökme ya da yoğunluk değişiklikleri olması olasıdır. Röntgen bulguları hastalığın evresini belirlemede de yol göstericidir.

3. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

Röntgenin yeterli bilgi vermediği erken dönemlerde MR (manyetik rezonans) görüntüleme, hastalığın çok daha erken evrede tespit edilmesine yardımcı olur. MR, femur başındaki kan dolaşımı bozukluğunu ve kemik dokusundaki dejenerasyonu detaylı şekilde gösterir.

4. Gerekirse Diğer Testler

Nadir durumlarda, benzer belirtiler gösteren başka kalça problemleriyle ayrım yapmak için laboratuvar testleri ya da farklı görüntüleme yöntemleri önem taşır.

Perthes hastalığında erken teşhis, çocuğun ileriki yaşlarda kalça fonksiyonlarını sağlıklı şekilde kullanabilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle topallama veya uzun süredir geçmeyen diz ağrısı gibi şikayetler asla ihmal edilmemelidir.

Perthes Hastalığında Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Perthes hastalığının tedavisini, çocuğun yaşı, hastalığın evresi ve femur başındaki bozulmanın derecesine belirler. Amaç; kalça eklemini olabildiğince düzgün biçimde yeniden şekillendirmek, ağrıyı azaltmak ve hareket açıklığını korumaktır. Tedavi süreci uzun olabilir ve sabır gerektirir. Ancak erken tanı ve doğru tedaviyle çocukların çoğunda olumlu sonuçlar mümkündür.

1. İzlem ve Konservatif (Cerrahi dışı) Tedavi

Erken evrede, özellikle 6 yaşından küçük çocuklarda femur başı kendini yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir. Bu süreçte uygulanacak yöntemler şunlardır:

• Fizik tedavi egzersizleri: Kalça hareket açıklığını korumak için özel egzersizler uygulanır.
• Aktivite kısıtlaması: Zıplama, koşma gibi kalçaya yük bindiren aktiviteler şikayetleri arttırır.
• Ağrı kontrolü: Gerekli durumlarda ağrıyı azaltmak için ilaç tedavisi seçenekler arasındadır.
• Ortez kullanımı: Bazı hastalarda özel cihazlar kullanılarak kalça başının eklem içinde doğru konumda kalması sağlanır.

2. Cerrahi Tedavi

İleri evrede olan veya konservatif yöntemlere yanıt vermeyen hastalarda cerrahi tedavi gündeme gelir. Cerrahi, femur başını daha iyi santralize etmek ve kalça deformitelerini önlemek amacıyla tedavi seçenekleri arasındadır.

• Varus osteotomisi: Uyluk kemiğine yapılan bir kesi ile femur başı kalça yuvasına santralize edilir.
• Pelvik osteotomi: Kalça yuvası şekillendirilerek femur başını daha iyi sarması sağlanır.

Cerrahi sonrası fizik tedavi süreci oldukça önemlidir ve iyileşme süreci bireysel olarak farklılık gösterir.

Perthes Hastalığı Hangi Yaşta Daha Ciddidir?

• Perthes hastalığının ciddiyeti, çocuğun tanı aldığı yaşa göre değişkenlik gösterir. Genel olarak, çocuğun yaşı ne kadar büyükse, hastalığın seyri o kadar ciddiyet gösterir. Bunun temel nedeni, kemik büyüme potansiyelinin yaş ilerledikçe azalması ve femur başının yeniden şekillenme yeteneğinin düşmesidir.

• Perthes hastalığı 6-7 yaşından küçük çocuklarda teşhis edildiğinde, genellikle daha iyi seyir gösterir. Bu yaş grubundaki çocuklarda kemik dokusu henüz gelişim aşamasında olduğu için, femur başı bozulsa bile yeniden şekillenme ve iyileşme şansı yüksektir. Bu nedenle erken yaşta tanı konan çocukların cerrahi müdahaleye ihtiyaç duymadan iyileşme ihtimali yüksektir.

• Yaş aralığı ilerledikçe, hastalığın gidişatı açısından kritik bir döneme girilir. Ayrıca tedavi sürecinin dikkatle planlanması ve çocuğun yakından izlenmesi gerekir. Bazı çocuklarda konservatif yöntemlerle başarı sağlanırken, bazı durumlarda cerrahi tedavi gerekir.

• İleri yaşlarda tanı konan çocuklarda Perthes hastalığı daha ciddi bir seyir izler. İleri yaş grubunda kemiklerin yeniden şekillenme kapasitesi azaldığı için femur başında kalıcı deformiteler oluşma riski artar. Bu da ileriki yaşlarda kalça eklemi sorunlarına, hareket kısıtlılıklarına ve erken kireçlenmeye (osteoartrit) yol açar. Bu nedenle ileri yaş grubunda cerrahi tedaviye daha sık başvurulmaktadır.

• Sonuç olarak, Perthes hastalığında erken yaşta tanı ve tedavi, kalça sağlığının korunması açısından büyük önem taşır. Ebeveynlerin, çocuklarında topallama ya da diz ağrısı gibi belirtileri fark etmeleri durumunda zaman kaybetmeden bir ortopedi uzmanına başvurmaları gerekir.

Perthes Hastalığı Olan Çocuklar Nelere Dikkat Etmelidir?

1. Aşırı Fiziksel Aktiviteden Önerilmez

Perthes hastalığında etkilenen kalça, taşıdığı yük nedeniyle daha fazla zarar görür. Bu nedenle özellikle koşma, zıplama, futbol gibi travmaya açık sporlar yapılırken doktor önerileri dikkati alınmalıdır. Doktorunuz gereklilik halinde fiziksel aktivitelerde kısıtlama yapar.

2. Destekleyici Cihazlar ve Yardımcı Ekipmanlar

Bazı çocuklarda yürüme destekleri (örneğin baston, yürüteç) ya da özel ortopedik cihazlar kullanılabilir. Bu cihazlar kalçaya binen yükü azaltarak iyileşmeyi destekler.

3. Doktor ve Fizyoterapist Kontrollerine Düzenli Gidilmeli

Tedavi süreci uzun solukludur. Bu süreçte ortopedi uzmanının önerdiği periyodik görüntülemeler ve fizyoterapist eşliğinde yapılan egzersiz programları aksatılmamalıdır.

4. Fizik Tedavi Egzersizleri Düzenli Yapılmalı

Fizik tedavi, kalça ekleminde hareket açıklığını korumak ve kasları desteklemek için çok önemlidir. Bu egzersizler çocuğun yaşına ve hastalığın evresine göre planlanmalı ve düzenli şekilde uygulanmalıdır.

5. Kiloya Dikkat!

Fazla kilo, kalçaya binen yükü artırarak Perthes hastalığının seyrini olumsuz etkiler. Çocuğun yaşına uygun, sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı uygulanmalıdır.

6. Psikolojik Destek Gerekebilir

Uzun süren hareket kısıtlılığı, arkadaşlarıyla oyun oynayamama gibi durumlar çocuğun ruh sağlığını etkileyebilir. Bu nedenle gerektiğinde psikolojik destek almak, çocuğun süreci daha sağlıklı geçirmesini sağlar.

Perthes Hastalığında Erken Tanı Neden Önemlidir?

Kalıcı Hasarın Önlenmesi

• Erken tanı sayesinde, femur başındaki hasar ilerlemeden uygun tedavi sürecine başlanır. Bu, kalça ekleminde oluşabilecek şekil bozukluklarının ve ileri yaşlarda gelişebilecek kalça kireçlenmesinin önüne geçilmesinde etkilidir.

Tedavi Başarısını Artırır

• Hastalığın erken evresinde tanı konulması, fizik tedavi, yük kısıtlaması, ortopedik cihaz kullanımı gibi konservatif yöntemlerle başarılı sonuç alınmasını kolaylaştırır. Buna ek olarak geç kalınan durumlarda ise cerrahi müdahale gerekir.

Günlük Yaşama Daha Az Etki

• Erken teşhis edilen Perthes hastalığında çocuk, daha kısa süreli kısıtlamalara ve ağrılara maruz kalır. Ayrıca Okul hayatı, sosyal gelişim ve motor beceriler daha az etkilenir.

Hastalar tarafından sık sorulan sorular

Perthes hastalığı iyileşir mi?

Evet, çoğu çocukta uygun tedaviyle zaman içinde iyileşme meydana gelir, ancak kalça ekleminde şekil bozukluğu olma ihtimali vardır.

Perthes hastalığının evreleri nelerdir?

Hastalık dört evrede ilerler: Başlangıç, fragmantasyon, re-ossifikasyon, remodeling.

Perthes hastalığı neden olur?

Kesin nedeni bilinmemektedir; femur başına giden kan akımının geçici olarak durmasıyla ortaya çıkar.

Perthes hastalığı genetik midir?

Genetik yatkınlık şüphesi olsa da çoğu vakada doğrudan kalıtsal bir geçiş yoktur. Kalıtsal bazı hastalıklarda görülme sıklığı artabilir.

Perthes hastalığı tedavisi var mı?

Evet, tedavide istirahat, fizik tedavi, ortopedik cihazlar ve cerrahi uygulanır..

Perthes hastalığına iyi gelen yiyecekler nelerdir?

Kalsiyum, D vitamini ve protein yönünden zengin besinler (süt ürünleri, yumurta, balık, yeşil yapraklı sebzeler) kemik sağlığına katkı sağlar. Ancak direkt olarak perthes hastalığında kullanılması gereken besinler şunlardır diye bir öneride bulunmak doğru değildir.

Doç. Dr. Aybars Kıvrak’ın konu ile alakalı medyadaki demeçleri

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Diğer bilgilendirme yazıları için tıklayınız.

En son güncelleme 30 Temmuz 2025 Doç.Dr.Aybars Kıvrak